အပစ္ပယ္ခံ ေဘးမဲ႔ေတာမ်ား

ေဘးမဲ႔ေတာ ဟူသည့္ စကားလံုးကို ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ၾကားဘူးၾကေပလိမ့္မည္။ ေရႊစက္ေတာ္ ေဘးမဲ႔ေတာ၊ က်ိဳက္ထီးရိုး ေဘးမဲ႔ေတာ၊ အင္းေလးကန္ ေဘးမဲ႔ေတာ၊ မိန္းမလွကြ်န္း ေဘးမဲ႔ေတာ စသည္ျဖင့္ ဘုရားဖူးရန္ တနည္း၊ အပန္းေျဖ ခရီး တစ္ဖံု ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေရာက္ဘူးၾကေပလိမ့္မည္။ သို႕ေသာ္ ေဘးမဲ႔ေတာ တစ္ခု၏ တန္ဖိုး၊ ေဘးမဲ႔ေတာ တစ္ခု၏ အေရးပါပံုကိုေတာ့ လစ္လ်ဴရွုမိေကာင္း လစ္လ်ဴရွဳမိၾကေပလိမ့္မည္။ ေဘးမဲ႔ေတာ ဟု ဆိုမိလွ်င္ ေတာရိုင္းတိရစာၦန္မ်ား ေဘးမဲ႔ေပးရာ ေနရာေဒသ တစ္ခုအျဖစ္ မွတ္ယူၾကေပလိမ့္မည္။ အမွန္ေတာ့ ေဘးမဲ႔ေတာ ေတြဟာ ကမၻာ႔ႏိုင္ငံ အသီးသီးမွာေရာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာပါ ေတာရိုင္းတိရိစာၦန္ထိန္းသိမ္းေရးသာမက သဘာ၀ ၀န္းက်င္ႏွင့္ ဇီ၀မ်ိဳးစံုမ်ိဳးကြဲ ထိန္းသိမ္းျခင္းဆိုင္ရာ တစ္ခုတည္းေသာ အထိေရာက္ဆံုး နည္းလမ္းပင္ ျဖစ္သည္။

ေဘးမဲ႔ေတာ (သို႕မဟုတ္) အမဲလိုက္ေတာ

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေဘးမဲ႔ေတာ ဆိုသည့္ စကားလံုးမွာ ေရွးဘုရင္မ်ား လက္ထက္က ဘာသာေရး ယံုၾကည္ခ်က္ေၾကာင့္ ေတာရိုင္းတိရစာၦန္မ်ား ေဘးမဲ႔ေစလႊတ္ႏိုင္ေစရန္ ဧရိယာ တစ္ခု သတ္မွတ္ထားရွိရာမွ စတင္လာခဲ႔ျခင္း ျဖစ္သည္။ မွတ္တမ္းမွတ္ရာ မ်ားအရ ပထမဆံုး ေဘးမဲ႕ေတာ မွာ မင္းတုန္းမင္း လက္ထက္က သတ္မွတ္ တည္ေထာင္ခဲ႔သည့္ ရတနာပံု ေဘးမဲ႔ေတာ (ယခု ရတနာပံု တိရစာၦန္ဥယာဥ္) ျဖစ္သည္။ လူဦးေရ တိုးပြားလာ သည္ႏွင့္အတူ ကိုလိုနီ စနစ္လက္ေအာက္သို႕ ေရာက္ရွိလာခဲ႔ရာမွ ထိုေဘးမဲ႔ေတာ မွာ ပ်က္စီးခဲ႔ရျခင္း ျဖစ္သည္။ ထို႕ေနာက္ အဂၤလိပ္ အစိုးရလက္ထက္သို႕ ေရာက္ေသာအခါ အဂၤလိပ္ အရာရွိမ်ား အမဲလိုက္ရာတြင္ အဆင္ေျပမွု ရွိေစရန္အတြက္ ေဘးမဲ႔ေတာ မ်ားကို ျပန္လည္ တည္ေထာင္ခဲ႔ၾကသည္။

အဂၤလိပ္ေခတ္ လက္ထက္ ပထမဆံုး တည္ေထာင္ခဲ႔သည္႔ ေတာရိုင္းတိရစာၦန္ ေဘးမဲ႔ေတာမွာ ကခ်င္ျပည္နယ္ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕အနီးမွာ တည္ရွိသည့္ ပိေတာင္ ေဘးမဲ႔ေတာ ျဖစ္သည္။ ေဒသခံ မုဆိုးမ်ား အမဲလိုက္ရာမွ ျမန္မာ့ ၾကံ႕မ်ိဳးစိတ္မ်ား ေလ်ာ့နည္းျပဳန္းတီး လာခဲ႔သျဖင့္ အမဲလိုက္ရန္ ၾကံ႔မ်ား က်န္ရွိရာ ပိေတာင္ ေဒသကို အဂၤလိပ္ အစိုးရက အမဲလိုက္ရန္ ထိန္းသိမ္းထားသည့္ ဧရိယာ (Game Sanctuary) (ျမန္မာအေခၚ ေဘးမဲ႔ေတာ) အျဖစ္ တည္ေထာင္ခဲ႔ျခင္း ျဖစ္သည္။ တစ္ဆက္တစ္စပ္တည္း အျခား ၾကံ မ်ား က်က္စားရာ ေဒသ တစ္ခုျဖစ္သည့္ မိုးမိတ္ျမိဳ႕နယ္ႏွင့္ သပိတ္က်င္း ျမိဳ႕နယ္ အနီးရွိ ေရႊဥေဒါင္း ေဘးမဲ႔ေတာ ကို လည္း အမဲလိုက္ရာ ေဒသအျဖစ္ သတ္မွတ္ တည္ေထာင္ခဲ႔သည္။ တည္ေထာင္ခဲ႔သည့္ ခုႏွစ္မွာ ၁၉၁၈ ခုႏွစ္ က ျဖစ္သည္။

ထို႔ေနာက္ ဆယ္စုႏွစ္ တစ္ခုအၾကာမွ စျပီး ဂ်ပန္ေခတ္ မေရာက္ခင္ အခ်ိန္အထိ အမဲလိုက္ေတာ မ်ား ဆက္လက္ တည္ေထာင္ ခဲ႔သည္။ ငွက္ပစ္ရန္ ေတာင္ၾကီး ငွက္ေဘးမဲ႔ေတာ၊ ျပင္ဦးလြင္ ငွက္ ေဘးမဲ႔ေတာ့ ႏွင့္ ၀က္သည္းကန္ ငွက္ေဘးမဲ႔ေတာ တို႕ကို တည္ေထာင္ခဲ႔သည္။ တဆက္တစ္စပ္တည္း ျမန္မာ့ ေရႊသမင္ မ်ား က်က္စားရာ ခ်ပ္သင္းေဘးမဲ႔ေတာ၊ ေရႊစက္ေတာ္ ေဘးမဲ႔ေတာ တို႕ကိုလည္း အမဲလိုက္ရန္ အလို႕ငွာ တည္ေထာင္ခဲ႔ၾကသည္။ ထို အမဲလိုက္ေတာ မ်ားကို စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ရန္ အမဲ၀န္၊ အမဲအုပ္ စသည္ျဖင့္လည္း ရာထူးမ်ား ခန္႔အပ္ ေပးထားခဲ႔သည္။ အမဲလိုက္ရာတြင္ လည္း စနစ္တက် ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရန္ အမဲလိုက္ လိုင္စင္မ်ား ကို ထုတ္ေပး ထားခဲ႔သည္။

လြတ္လပ္ျပီးေခတ္ ေဘးမဲ႔ေတာမ်ား

လြတ္လပ္ျပီးေခတ္ တြင္ ေဘးမဲ႔ေတာမ်ား ကို ေမ႔ပစ္ထားခဲ႔သည္။ အိမ္ေစာင့္ အစိုးရ လက္ထက္သို႕ ေရာက္ေသာ အခါမွ ေဘးမဲ႔ေတာမ်ား တဖန္ အသက္ျပန္၀င္လာခဲ႔သည္။ ေဘးမဲ႔ေတာမ်ားကို အမဲလိုက္ရန္ အတြက္ မဟုတ္ေတာ့ပဲ ေတာရိုင္းတိရစာၦန္ ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ ရန္အတြက္ အဓိကထား အုပ္ခ်ဳပ္လာခဲ႔သည္။ တဆက္တည္းမွာပင္ ေဘးမဲ႔ေတာ အသစ္ ၁၂ ခု ဆက္လက္တည္ေထာင္ရန္ အဆိုျပဳထားခဲ႔သည္။ သို႕ေသာ္ ျဖစ္ေပၚေနသည့္ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး မျငိမ္သက္မွု တို႕ေၾကာင့္ လြတ္လပ္ျပီး ေခတ္ တစ္ေလ်ာက္လံုး ၁၉၈၀ ခုႏွစ္ အထိ ေဘးမဲ႔ေတာ အသစ္ သံုးခု သာ ဆက္လက္တည္ေထာင္ ႏိုင္ခဲ႔သည္။ ယင္းတို႔မွာ ဧရာ၀တီ တိုင္းရွိ သမီးလွကြ်န္း ေဘးမဲ႔ေတာ၊ ဟုမၼလင္း ျမိဳ႕နယ္ရွိ ထမံသီ ေဘးမဲ႔ေတာႏွင့္ စစ္ကိုင္းျမိဳ႕အနီး ရွိ မင္း၀ံေတာင္ ေဘးမဲ႔ေတာ တို႔ ျဖစ္သည္။

၁၉၈၀ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ေဘးမဲ႔ေတာ မ်ား၏ အခန္းက႑ ပိုမို ဖြံ႔ျဖိဳး လာခဲ႔သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ သာမက ကမာၻ႔ႏိုင္ငံ အသီးသီးမွာပင္ ေဘးမဲ႔ေတာမ်ား၏ အေရးပါပံုကို အထူး ဂရုျပဳမိလာၾကသည္။ ေတာရိုင္းတိရစၦာန္ ထိန္းသိမ္းရံုသာ မက သဘာ၀ ၀န္းက်င္ႏွင့္ ဇီ၀ မ်ိဳးစံုမ်ိဳးကြဲမ်ား၊ ယဥ္ေက်းမွဳ အေမြအႏွစ္မ်ား ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ ေရးအတြက္ပါ ေဘးမဲ႔ေတာမ်ားကို တည္ေထာင္ အသံုးျပဳလာၾကသည္။ ေဘးမဲ႔ေတာ မ်ားကို လည္း အမည္အမ်ိဳးမ်ိဳး မွည့္ေခၚလာၾက သည္။ ေဘးမဲ႔ေတာ၊ သဘာ၀နယ္ေျမ၊ အမ်ိဳးသား ဥယ်ာဥ္ စသည့္ျဖင့္ အမည္မ်ိဳးစံု အသံုးျပဳ သတ္မွတ္လာၾကသည္။ ထိုအမည္မ်ား အားလံုးကို စုေပါင္းျပီး သဘာ၀ ထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမ (Protected Areas) ဟု ျခံဳငံုကာ ထိန္းသိမ္းေရး အစီအမံမ်ား ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ လာခဲ႔ၾကသည္။

ကုလသမဂၢ ဖြ႔ံျဖိဳးမွု အစီအစဥ္ (UNDP) ၏ အေထာက္ အပံ႔ျဖင့္ ေဘးမဲ႔ေတာမ်ားကို စနစ္တက် စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားႏွင့္ အညီ သတ္မွတ္ ဖြဲ႔စည္း လာခဲ႔ၾကသည္။ သဘာ၀ ထိန္းသိမ္းေရး နယ္ေျမမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံအဆင့္ အေရးပါဆံုး ေဒသမ်ားျဖစ္သည္႔ အေလာင္းေတာ္ ကသပ အမ်ိဳးသား ဥယ်ာဥ္ (၁၉၈၉)၊ ပုပၸါးေတာင္ ဥယ်ာဥ္ (၁၉၈၉)၊ လန္ပိကြ်န္း အဏၰ၀ါ အမ်ိဳးသားဥယ်ာဥ္ (၁၉၉၆)၊ ခါကာဘိုရာဇီ အမ်ိဳးသား ဥယ်ာဥ္ (၁၉၉၈)၊ နတ္မေတာင္ အမ်ိဳးသားဥယ်ာဥ္ (၂၀၁၀) ခုႏွစ္ စသည္ျဖင့္ အသီးသီး ဖြဲ႔စည္းႏိုင္ခဲ႔ သည္။ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ အထိ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ သဘာ၀ ထိန္းသိမ္းေရး နယ္ေျမ စုစုေပါင္း (၄၃) ခု သတ္မွတ္ ျပဌာန္း ႏိုင္ခဲ႔သည္။

သဘာ၀ ၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးႏွင့္ ေဘးမဲ႔ေတာမ်ား

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ သစ္ေတာႀကိဳး၀ိုင္း အေျမာက္အမ်ား ဖြဲ႔စည္း တည္ေထာင္ အုပ္ခ်ဳပ္လ်က္ရွိသည္။ သို႔ေသာ္ သစ္ေတာ ၾကိဳး၀ိုင္းမ်ား မွာ သစ္ထုတ္ရန္ အတြက္သာ ရည္ရြယ္အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း ျဖစ္ျပီး သဘာ၀ ၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး ကို အျပည့္အ၀ မျဖည့္ဆီးႏိုင္ေပ။ သစ္ေတာႀကိဳး၀ိုင္းမ်ား ျဖည့္ဆီး မေပးႏိုင္သည့္ တာ၀န္ကို ေဘးမဲ႔ေတာမ်ားက လြဲေျပာင္း ယူထားရသည္။

ဆင္၊ က်ား၊ က်ားသစ္ႏွင့္ အျခား မ်ိဳးသုဥ္းလုနီးပါး ေတာရိုင္းတိရစာၦန္မ်ားအတြက္ လံုျခံဳမွု ေပးစြမ္းရာ အိမ္ေဂဟာမ်ား အျဖစ္ တာ၀န္ယူထားသည္။ သစ္ခြႏွင့္ အျခား ရွားပါး အပင္မ်ိဳးစိတ္မ်ားကို ထိန္းသိမ္းေပး ထားသည္။ ဌာေန ငွက္မ်ားႏွင့္ ေရႊ႕ေျပာင္းေရေပ်ာ္ ငွက္ကေလးမ်ား တို႔အတြက္ အသိုက္အျမံဳ သဖြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ ထားသည္။ ျမစ္ေခ်ာင္း အင္းအိုင္မ်ား အတြက္ သန္႔စင္သည့္ ေရ အရင္းအျမစ္မ်ား ထိန္းသိမ္း ျဖည့္စည္းေပး ထားသည္။

လူတို႔ အပန္းေျဖ နားေနႏိုင္ရန္ သဘာ၀ ရွဳခင္းမ်ားကို ကာကြယ္ေပးထားသည္။ သန္႔ရွင္းသည့္ ေလ ကို ရွဳရွိဳက္ခြင့္ ရေစရန္ ဖန္တီးေပးထားသည္။ နာဂစ္ မုန္တိုင္း ကဲ႔သို႕ေသာ သဘာ၀ ေဘးအႏၱရယ္မ်ားမွ လည္း ကာကြယ္ ေပးထား သည္။ ေနာက္ဆံုး ေဘးမဲ႔ေတာမ်ား အနီးရွိ ေဒသခံမ်ား၏ စား၀တ္ေနေရး ျပသနာ မ်ားကို လည္း တဖက္တလမ္းက ျဖည့္စည္းေပးထားလ်က္ ရွိေပသည္။

အပစ္ပယ္ခံ ေဘးမဲ႔ေတာမ်ား

ေဘးမဲ႔ေတာမ်ား က ကၽြန္ုပ္တို႔ အတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားစြာ ေထာက္ပံ႔ေပးထား ေသာ္လည္း ကၽြႏ္ုပ္တို႔ တေတြ ေဘးမဲ႔ေတာမ်ားကို လစ္လ်ဴ ရွဳ ထားၾကသည္။ အပန္းေျဖ နားေနစရာ ေဒသ တစ္ခု အျဖစ္သာ သတ္မွတ္ ထားၾက သည္။ ဘုရားဖူး သြားရာ ေဒသ အျဖစ္သာ သိမွတ္ ထားၾကသည္။ ေဘးမဲ႔ေတာမ်ား၏ အခန္း က႑ ကို အေလးမထား၊ ေဘးမဲ႔ေတာမ်ားကို ဖ်က္လိုဖ်က္ဆီး ပင္ လုပ္တတ္ၾကေသးသည္။ ေဘးမဲ႔ေတာမ်ား အတြက္ ျပည္သူမ်ား ၏ အသံ မွာ တိုးတိမ္ လြန္းလွသည္။ အမွုမဲ႔ အမွတ္မဲ႔ ျဖင့္ မသိက်ိဳးကြ်န္ လုပ္တတ္ ၾကေသးသည္။

သို႔ရာတြင္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ ေမ႔ထား၍ မရသည့္ အရာမ်ားစြာ ရွိေနေသးသည္။ ဧရာ၀တီ ျမစ္၏ အသက္ေသြးေၾကာမွာ ခါကာဘိုရာဇီ ျဖစ္သည္။ ခ်င္းတြင္းျမစ္၏ အသက္ေသြးေၾကာမွာ ဟူးေကာင္းေဘးမဲ႔ေတာႏွင့္ ထမံသီ ေဘးမဲ႔ေတာ ျဖစ္သည္။ ခ်င္းလူမ်ိဳးတို႔၏ ၀ိညာဥ္မွာ နတ္မေတာင္ ျဖစ္သည္။ အင္းသူအင္းသား မ်ား၏ အသက္အိုးအိမ္မွာ အင္းေလး ကန္ ျဖစ္သည္။ အပူပိုင္းေဒသ၏ အိုေအစစ္မွာ ပုပၸါးေတာင္ ျဖစ္သည္။

ဧရာ၀တီတိုင္း၏ အကာအကြယ္မွာ မိန္းမလွကြ်န္း ျဖစ္သလို ဆလံုလူမ်ိဳးမ်ား၏ ၀ိညာဥ္မွာ လည္း လန္ပိကြ်န္း ပင္ ျဖစ္ေနေပသည္။ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ အတြက္သာ မဟုတ္ ေတာဘုရင္ ဆင္ႏွင့္ က်ားမ်ား၊ ဂ်ီ၊ သမင္ေလးမ်ား၊ လိပ္ကေလးမ်ား၊ ရွားပါး မိေက်ာင္းမ်ားႏွင့္ ေရေပ်ာ္ ငွက္ကေလးမ်ား အတြက္ ေနာက္ဆံုး ခိုလွံရာ ေနရာဌာန ေလးမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။

အပစ္ပယ္ခံ ေဘးမဲ႔ေတာ ေလးမ်ားကို ကၽြႏ္ုပ္တို႔  အေလးမထားခ်င္ ေနပါ၊ မတိုးတက္ခ်င္ မတိုးတက္ပါ ေစႏွင့္၊ ခဏတာ လည္ပတ္တုန္း ညစ္ညမ္း မသြားေစရံုႏွင့္ သူတို႔ ကမၻာေလး ပ်က္သုန္း ေပ်ာက္ကြယ္ မသြားေအာင္ ဖ်က္ဆီး ေျခမွုန္း မပစ္ လ်င္ပင္ ကြ်ႏ္ုပ္တို႔ကို ေက်းဇူးတင္ေနမွာ မလြဲ ဧကန္ပင္ ။       ။